Czy zastanawiasz się, jak wprowadzić narzędzia sztucznej inteligencji na swoje lekcje, nie szkodząc przy tym procesowi uczenia się Twoich uczniów? Z jednej strony czujesz, że powinnaś pokazać im te technologie, z drugiej obawiasz się, że uczniowie mogą po prostu zacząć zastępować swoją pracę umysłową pracą AI. Na szczęście istnieje rozwiązanie tego dylematu – model PAIR.

Czym jest model PAIR?

Model PAIR to metoda składająca się z czterech faz (nazwa pochodzi od angielskich słów: Problem, AI, Interaction, Reflection), opracowana przez prof. Oguz A. Acara z King’s College London. Jej celem jest świadome i odpowiedzialne wprowadzenie narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji na lekcje, tak aby wspierały one kreatywność, krytyczne myślenie i samodzielność uczniów, zamiast je zastępować.

Choć model został pierwotnie przygotowany dla studentów, możemy go z powodzeniem zaadaptować do pracy z uczniami szkół średnich, a nawet – po odpowiednim dostosowaniu – do pracy z uczniami szkół podstawowych (w wieku powyżej 13 lat).

Jak działa model PAIR?

Model PAIR dzieli pracę z narzędziami AI na cztery podstawowe etapy:

1. Problem (formułowanie problemu)

Uczniowie definiują pytanie badawcze lub wyzwanie, które będą rozwiązywać. Może to być zagadnienie matematyczne, zadanie pisemne czy temat projektu interdyscyplinarnego. Ważne jest precyzyjne określenie zakresu problemu – zbyt ogólny lub zbyt wąski problem utrudni efektywne wykorzystanie AI.

 2. AI (wybór narzędzia AI)

Uczniowie wybierają najbardziej odpowiednie narzędzie generatywnej sztucznej inteligencji do postawionego problemu i uzasadniają swój wybór. Zaleca się korzystanie z ogólnodostępnych, najlepiej darmowych narzędzi.

3. Interakcja

Uczniowie aktywnie współpracują z wybranym narzędziem AI, eksperymentując z różnymi sposobami ich wykorzystania np formułowania poleceń i analizując otrzymane odpowiedzi. W tej fazie kluczowe jest krytyczne podejście: uczniowie powinni sprawdzać, czy odpowiedzi są poprawne, szukać ewentualnych błędów lub braków (np. „zmyślonych” faktów, odwołań do nieistniejących źródeł) i porównywać wyniki AI z własną wiedzą.

4. Refleksja

Uczniowie analizują efekty pracy z AI: oceniają, jak wygenerowane rozwiązania przyczyniły się do rozwiązania problemu, co zostało zrobione dobrze, a co wymaga poprawy. Ten etap jest absolutnie kluczowy! Dajemy czas na sprawdzenie, co uczniowie naprawdę zapamiętali, gdy używali AI, a nie co myślą, że wiedzą. Badania pokazują, że zwykle w tym zakresie się mylimy i przeceniamy to, ile naprawdę pamiętamy.

Dlaczego refleksja jest tak ważna?

W modelu PAIR refleksja stanowi fundament efektywnego uczenia się. Pozwala uczniom na:

– Uświadomienie sobie rzeczywistych skutków używania AI

– Weryfikację, co naprawdę zapamiętali i zrozumieli, a co tylko „oddelegowali” do AI

– Dostrzeżenie wpływu narzędzi technologicznych na proces uczenia się

– Rozwój metapoznania (wiedzy o własnym procesie myślenia)

To wszystko będzie możliwe tylko wtedy, gdy jako nauczyciele przestaniemy skupiać się wyłącznie na wyniku pracy uczniów, a zaczniemy doceniać i oceniać również sam proces. Dlatego tak ważne jest, aby uczniowie dokumentowali swoje użycie narzędzi AI i sami sprawdzali swoją wiedzę (np dzięki samodzielnie wygenerowanym quizom).

Wersja modelu PAIR dla młodszych uczniów (13+)

Dla uczniów szkoły podstawowej model można uprościć i dostosować:

1. Problem: Nauczyciel może bardziej precyzyjnie określić problem lub dać wybór z kilku opcji.

2. AI: Nauczyciel może wcześniej wybrać odpowiednie narzędzie lub ograniczyć wybór do 2-3 bezpiecznych opcji.

3. Interakcja: Uczniowie pracując z AI pamiętają o głównym celu zadania – własnym rozwoju.

4. Refleksja: Nauczyciel może przygotować konkretne pytania pomocnicze, np.:

   – Co nowego dowiedziałeś się dzięki AI?

   – Czy znalazłeś jakieś błędy w odpowiedziach AI?

   – Jak zmieniłbyś swoje pytanie, aby uzyskać lepszą odpowiedź?

Najważniejsze wskazówki dla nauczycieli

1. Przygotuj się: Najpierw sam poznaj wybrane narzędzia AI i przetestuj je.

2. Zapewnij równy dostęp: Upewnij się, że wszyscy uczniowie mają dostęp do wybranych narzędzi – najlepiej wybieraj wersje darmowe.

3. Ucz krytycznej weryfikacji: Pokazuj uczniom, jak sprawdzać wygenerowane informacje i rozpoznawać „halucynacje” AI. 4. Dbaj o bezpieczeństwo: Przypomnij o zasadach ochrony prywatności i danych osobowych.

5. Promuj pracę w grupach: Model PAIR świetnie sprawdza się w pracy zespołowej.

6. Poświęć czas na refleksję: To najważniejszy element całego procesu – nie pomijaj go!

7. Dostosuj poziom trudności: Młodsi uczniowie potrzebują bardziej konkretnych zadań, starsi mogą pracować z otwartymi problemami.

8. Skup się na procesie a nie wyniku końcowym. Uczniowie muszą wiedzieć, że najważniejszy jest ich rozwój i na tym priorytecie się skupiać.

Jak zmienić edukację w erze AI?

Musimy zrozumieć, że w świecie, gdzie AI jest na wyciągnięcie ręki, nasza rola jako nauczycieli się zmienia. Zamiast skupiać się na przekazywaniu treści, które uczniowie mogą łatwo znaleźć przez narzędzia AI, powinniśmy:

– Budować wewnętrzną motywację uczniów do nauki

– Rozwijać myślenie krytyczne i kreatywne

– Uczyć umiejętności weryfikacji informacji

– Pokazywać, jak mądrze korzystać z dostępnych narzędzi

– Doceniać proces uczenia się, a nie tylko efekt końcowy

Model PAIR daje nam praktyczne narzędzie do realizacji tych celów. Pozwalając uczniom na korzystanie z AI, ale jednocześnie wymagając dokumentowania i refleksji nad tym procesem, uczymy ich odpowiedzialnego i świadomego podejścia do technologii.

Podsumowanie

Model PAIR to nie tylko sposób na włączenie AI do edukacji – to filozofia nauczania odpowiadająca na wyzwania XXI wieku. Kładąc nacisk na formułowanie problemów, krytyczną interakcję z narzędziami i głęboką refleksję, przygotowujemy uczniów do świata, w którym sztuczna inteligencja jest wszechobecna.

Pamiętajmy, że naszym celem jako nauczycieli nie jest walka z nowymi technologiami, ale mądre wykorzystanie ich potencjału przy jednoczesnym rozwijaniu tych ludzkich umiejętności, których AI nie zastąpi: kreatywności, krytycznego myślenia, empatii i refleksyjności.